Pomnik Martyrologii Polskich mieszkańców Sopotu powstał z inicjatywy kilkudziesięciu członków Sekcji Historyczno-Dokumentacyjnej Towarzystwa Przyjaciół Sopotu, mieszkających w Sopocie przed II wojną światową. Wielu z nich naleźało do organizacji walczących o zachowanie tożsamości narodowej i było szczególnie represjonowanych przed wojną i po jej wybuchu. Większość utraciła najbliższych w miejscach kaźni zorganizowanych przez hitlerowców. Bu uczcić tych ludzi szczególnie oddanych polskiej sprawie, pomordowanych i poległych w czasie II wojny, wzniesiono opisywany pomnik. Zaprojektował go Adam Smolana, znany sopocki rzeźbiarz, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. W wykonaniu pomagali, ze względu na chorobę autora, architekci Andrzej Rejchel i Włodzimierz Stopa.
Na prostopadłościennym betonowym cokole umieszczono piastowskiego orła z brązu z rozpostartymi skrzydłami, jakby obejmującego w wieczne posiadanie polskie morze i wybrzeże, i szponami chwytającymi symbolicznie dwa miecze grunwaldzkie. Na froncie w kształcie tarczy z wyżej wuymienionymi mieczami widnieje napis ułożony przez Franciszka Mamuszkę, autora wielu znaczących publikacji o Sopocie: Bochaterskim Polakom, mieszkańcom sopotu, którzy za wierność ideałom narodowym i działalność w polskich organizacjach oraz umiłowanie ojczyzny zgineli w hitlerowskich miejscach kaźni, więzieniach i obozach koncentracyjnych w latach 1939-1945. Na dwóch bocznych tarczachwidnieją 74 nazwiska polskich mieszkańców Sopotu zamordowanych przez hitlerowców oraz daty i miejsca ich śmierci. Z tyłu, na płycie również mającej kształt tarczy wyryto słowa: Zgineli za Polskę, aby potomni mogli żyć. Wieczna chwała ich pamięci.Poniżej wymieniono nazwiska fundatorow pomnika i nazwisko jego autora. 11 listopada 1995 roku naloźono orłu koronę zaprojektowaną przez rzeźbiarkę Izabellę Smolanę, żonę nieźyjącego już wówczas autora pomnika, zachowując w ten sposób prawa autorskie. Pomnik odsłonięto 22 marca 1985 roku. W rocznicą odzyskania niepodległości, 11 listopada kaźdego roku, pod pomnikiem odbywają się uroczystości państwowe.